İşçilerin Haftalık İzni ve Hafta Tatili Ücreti

Anayasamıza göre dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Haftalık izin ile ilgili ilk düzenleme 1924 yılında 394 Sayılı Hafta Tatili Kanunu ile yapılmıştır. 2003 yılında 4857 Sayılı İş Kanununun yürürlüğe girmesiyle birlikte haftalık izin uygulamalarında önemli değişiklikler olmuş ve 2017 yılında yürürlüğe giren 7033 Sayılı Kanunla birlikte 394 Sayılı Hafta Tatili Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Bu yazımızda haftalık izin ve hafta tatili ücreti konusu en güncel haliyle ele alınacaktır.

Hafta Tatili Nedir?

İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce İş Kanununun 63. maddesine göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşuluyla yedi günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz 24 saat hafta tatili verilir.

Haftalık İznini Kullanan İşçilere Ücret Ödenir mi?

İşçilere çalışmadıkları hafta tatili günü için bir iş karşılığı olmaksızın haftalık izin ücreti tam olarak ödenir. Bu ücret işçinin çalıştığı günlere göre bir güne düşen ücretidir.[1] Örneğin bir günlük ücreti 70 TL olan bir işçiye hafta tatili günü için 70 TL ücret ödenir.

Saat Ücretiyle Çalışan İşçinin Haftalık İzin Ücreti Ne Kadardır?

Saat ücretiyle çalışan işçiye hafta tatiline hak kazanması durumunda saat ücretinin 7,5 katı haftalık izin ücreti ödenir. Örneğin bir saatlik ücreti 10 TL olan bir işçinin haftalık izin ücreti 75 TL’dir.

Hak Kazanmadığı Halde Hafta Tatili Kullanan İşçilere Hafta Tatili Ücreti Ödenir Mi?

Hafta tatiline hak kazanılmadığı halde hafta tatili kullandırılan işçilere haftalık izin ücreti ödenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.

Maktu (Aylık) Ücret Alan İşçilere Hafta Tatili İçin Ücret Ödenir mi?

Maktu (aylık) ücretli işçilere hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam ödenmektedir. Bu şekilde tam ücret ödenen aylık ücretli işçilere haftalık izin günü için ayrıca ücret ödenmez. Çünkü bu işçiler hafta tatili günlerinde çalışmadığı halde 30 günlük ücret almaktadır.

Parça Başına, Akort, Götürü veya Yüzde Usulü ile Çalışan İşçilerin Haftalık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Parça başına, akort, götürü veya yüzde usulü ile çalışan işçilerin haftalık izin ücreti, ödeme döneminde kazandığı ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde haftalık izin ücreti işverence işçiye ödenir

Örnek: Dört haftada bir ücret alan ve işverenle parça başı ücret üzerinden anlaşan bir işçi yedi günlük zaman diliminde bir gün izin kullanacağından dört haftada fiilen 24 gün çalışmış olacaktır. Bu işçi parça başına 10 TL ücret alıyor ve dört haftalık periyotta 200 parça iş yapıyorsa yaptığı iş karşılığında 2000 TL ücret alacaktır. Ayrıca bu işçi her haftalık izin günü için 2000/24 = 83,33 TL ücrete hak kazanacağından dört hafta tatili için toplamda 333,32 TL haftalık izin ücreti hak edecektir. Sonuç olarak bu işçiye (2000 TL + 333,32 = 2333,32) 2.333,32 TL ücret ödenir.

Sosyal Güvenlik Kurumundan Geçici İş Göremezlik Ödeneği (Rapor Parası) Alınan Günlerde Haftalık İzin Ücreti Ödenir mi?

Geçici iş göremezlik ödeneği alan işçilere geçici iş göremezlik süresine rastlayan haftalık izin ücreti Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir. Örneğin günlük 50 TL geçici işgöremezlik ödeneği alan bir işçinin geçici işgörmezliği hafta tatili gününe denk gelirse Sosyal Güvenlik Kurumu bu işçiye 50 TL izin ücreti öder.

Maktu (aylık) ücretli işçilere hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam ödenmektedir. Yukarıda açıklandığı üzere bu şekilde tam ücret ödenen aylık ücretli işçilere hafta tatili günü için ayrıca ücret ödenmez. Aylık ücretli işçilerin hafta tatili geçici işgöremezlik süresine rastlıyorsa ve bu işçilere Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden haftalık izin ücreti ödeniyorsa Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen geçici işgöremezlik ödeneği kadar ücret aylık ücretli işçilerin ücretinden kesilir. Aksi takdirde işçilere mükerrer ödeme yapılmış olacaktır.

Hafta Tatiline Hak Kazanmak İçin Çalışılmış Sayılan Süreler

Tatil gününden önce çalışmış olmaları demek işçilerin belirlenen haftalık çalışma süresini doldurması anlamına gelir. Örneğin bir işyerinde haftanın altı günü günde 7,5 saat çalışma yapılıyorsa işçi hafta tatiline hak kazanmak için bu altı gün çalışmalıdır. Aynı şekilde bir işyerinde haftanın beş günü günde 8 saat çalışma yapılıyorsa işçi hafta tatiline hak kazanmak için bu beş gün çalışmalıdır. Burada önemli olan işçilerin belirlenen haftalık çalışma süresini doldurmasıdır. Ancak bazı durumlarda işçiler çalışmadığı halde hafta tatiline hak kazanmak açısından çalışmış sayılmaktadır. Şimdi hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılan sürelerin neler olduğunu inceleyelim.

a.Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar

İşçiler Çalışma Süresinden Sayılan Haller başlıklı yazımızda belirtilen hallerde hafta tatiline hak kazanmak için çalışmış sayılacaklardır.

b. Günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan doğan tatil günleri

Kanundan doğan tatil günlerinde çalışmayan işçiler haftalık izne hak kazanmak için çalışmış sayılacaklardır. Örneğin Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışmayan bir işçi hafta tatiline hak kazanmak için çalışmış sayılacaktır.

c. Günlük ücret ödenen veya ödenmeyen sözleşmeden doğan tatil günleri

İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleriyle işçilere kanundan doğan tatil günleri dışında da tatiller verilebilir. Örneğin iş sözleşmesiyle nişanlanan işçilere izin verileceği kararlaştırılmışsa, bu günler için işçilere ücret ödense de ödenmese de, işçiler bu günlerde haftalık izne hak kazanmak için çalışmış sayılacaktır.

d. Mazeret İzinleri

İşçilerin Mazeret İzni Hakları yazımızda belirtilen günlerde çalışmayan işçiler haftalık izne hak kazanmak için çalışmış sayılacaklardır.

e. Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinler

İşveren tarafından bir haftalık süre içinde kalmak üzere işçilere izin verilmesi durumunda bu günlerde çalışmayan işçi haftalık izne hak kazanmak için çalışmış sayılacaktır. Örneğin işveren tarafından beş gün izin verilen işçi altıncı gün çalıştıktan sonra yedinci gün hafta tatiline hak kazanacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken işveren tarafından verilen iznin bir haftayı geçmemesidir. İşveren tarafından verilen iznin bir haftayı aşması durumunda işçi tam haftalar için hafta tatiline hak kazanamayacaktır. Ancak tam haftayı aşan kısım hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılacaktır. Örneğin işveren tarafından 8 gün izin verilmesi durumunda işçi ilk 7 gün içinde hafta tatiline hak kazanmayacak ancak 8. gün verilen izin bir sonraki hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılacaktır.

f. Bir haftalık süre içinde kalmak üzere hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri

Bir haftalık süre içinde kalmak üzere hekim raporuyla işçilere izin verilmesi durumunda bu günlerde çalışmayan işçi hafta tatiline hak kazanmak açısından çalışmış sayılacaktır. Geçici iş göremezliğin hafta tatili gününe rastlaması durumunda eğer işçi geçici iş göremezlik ödeneği alıyorsa hafta tatili ücreti de geçici iş göremezlik ödeneği ölçüsü üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenecektir. Burada da dikkat edilmesi gereken verilen hastalık ve dinlenme izinlerinin bir haftayı geçmemesidir. Hekim raporuyla verilen iznin bir haftayı aşması durumunda işçi ilk hafta tatili ücretini, geçici işgöremezlik ölçüsü üzerinden, Sosyal Güvenlik Kurumundan alır. Diğer haftaya sarkan hastalık ve dinlenme izinleri ise haftalık izne hak kazanmak için çalışılmış sayılacaktır.

g. Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi

Herhangi bir zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi durumunda haftanın çalışılmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır.

Zorlayıcı bir nedenden dolayı işyerinde işin bir haftadan fazla bir süre ile tatil edilmesi durumunda zorlayıcı sebeplerden ötürü çalışılmayan günler için işçilere ödenen yarım ücret hafta tatili günü için de ödenir.

Sözleşmeler, Toplu İş Sözleşmeleri veya İşyeri Yönetmeliklerine Hafta Tatili Hakkını Engelleyecek Bir Hüküm Konulabilir mi?

Haftalık izin Anayasal bir haktır. Sözleşmeler, Toplu İş Sözleşmeleri veya İşyeri Yönetmeliklerine işçilerin hafta tatili haklarını engelleyecek hükümler konulamaz. Bu yönde bir düzenleme yapılmış olsa dahi düzenleme geçersiz olacaktır.

Sözleşmeler, Toplu İş Sözleşmeleri veya İşyeri Yönetmelikleriyle Hafta Tatili Arttırılabilir mi?

İş Kanununda hafta tatilinin en az 24 saat olacağı belirtilmiş ancak üst limit belirtilmemiştir. Bu nedenle sözleşmeler, toplu iş sözleşmeleri veya işyeri yönetmelikleriyle hafta tatili 24 saatten fazla olacak şekilde belirlenebilir.

Hafta Tatilleri Toplu Olarak Kullandırılabilir mi?

Özellikle yerleşim yerlerine uzak bölgelerde yer alan işyerlerinde çalışan işçiler hafta tatillerini toplu olarak kullanmak istemektedirler. Ancak bu durum kanuna uygun değildir. Bu nedenle işçiler hafta tatillerini toplu olarak kullanmış olsalar bile kullanmamış sayılacaklardır.

Hafta Tatilleri Bölünerek Kullandırılabilir mi?

Hafta tatilleri toplu olarak kullandırılamayacağı gibi bölünerek de kullandırılamayacaktır. İşçi haftalık izin gününde bir saat dahi çalışsa o gün hiç hafta tatili kullanmamış sayılacağından hafta tatilinin kesintisiz 24 saat kullandırılması gerekmektedir.

Haftalık İzin Gününde Çalışan İşçiye Ücreti Zamlı mı Ödenir?

Haftalık izin gününde çalışan işçilere, belirlenen haftalık çalışma süresinden fazla çalışmış olacağından, hafta tatili çalışması karşılığı olan ücretleri zamlı olarak ödenmelidir. Bu kapsamda işçilere; haftalık 45 saate kadar olan hafta tatili çalışmaları için %25 zamlı, haftalık 45 saatten fazla olan hafta tatili çalışmaları için %50 zamlı ücret ödenmelidir.[2]

Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçilere ayrıca bir hafta tatili ücreti ödenmeyeceğini belirtmiştik. Ancak bu işçiler hafta tatili kullanmadan çalışırlarsa çalıştıkları günler için işçilere ayrıca zamlı hafta tatili ücreti ödenmelidir.

İşverenin İzni ve Onayı Olmadan Devamsızlık Yapan İşçi Hafta Tatiline Hak Kazanır mı?

Yukarıda da açıkladığımız üzere işçilere tatil gününden önce çalışmış olmaları koşuluyla yedi günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz 24 saat hafta tatili verilir. Bir işçi işverenin izni ve onayı olmadan devamsızlık yapıyorsa, haftalık çalışma süresini doldurmamış olacağından, hafta tatiline hak kazanamayacaktır.

Örnek: Haftanın altı günü çalışılan ve Pazar günü kapalı olan bir işyerinde çalışan işçi Salı günü işverenin onayı ve izni olmadan devamsızlık yaparsa bu işçi haftalık izin ücretine hak kazanamayacaktır. Dolayısıyla bu hafta için işçiye yedi günlük ücret değil fiili olarak çalıştığı beş günün ücreti ödenecektir.

Hafta Tatilinin Pazar Günü Olması Zorunlu mudur?

2429 Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ile hafta tatilinin Pazar günü olması ve bu tatilin 35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü en geç saat 13.00’ten itibaren başlaması kararlaştırılmıştır. Ancak 4857 Sayılı İş Kanunu ile İş Kanunu kapsamına giren işyerinde hafta tatilinin Pazar olması zorunluluğu kaldırılmış ve hafta tatilinin 24 saatten az olmayacağı hüküm altına alınmıştır.

Çocuk ve Genç İşçilerin Hafta Tatilleri Ne Kadardır?

Çocuk ve genç işçilerin hafta tatilleri kesintisiz en az 40 saattir.

Hafta Tatili Sigorta Bildirimi Nasıl Yapılır?

Hafta tatiline hak kazanılmadığı halde hafta tatili kullandırılan işçilere hafta tatili ücreti ödenmesi zorunluluğu olmadığını yukarıda belirtmiştik. Hafta tatiline hak kazanılmadığı halde hafta tatili kullandırılan işçilere ücret ödenmiyorsa bu günler prim ödeme gün sayısına dâhil edilmeyecektir. Ancak işçinin hafta tatiline hak kazanmadığını gösterir puantaj kayıtları süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmelidir. Hafta tatiline hak kazanmadığı halde işçiye ücret ödeniyorsa, hafta tatiline ilişkin ücret prime esas kazanca dâhil edileceğinden, hafta tatili günü prim ödeme gün sayısına dâhil edilecektir.

KAYNAKLAR

[1] Yargıtay 22. H.D. 29.05.2018 gün, 2015/33116 E, 2018/13377 K.

[2] Yargıtay 9. H.D. 07.05.2018 gün, 2015/20269 E, 2018/10069 K.