İş Kazalarında Maddi ve Manevi Tazminat

İş kazaları sonucunda hem işçiler hem de işçilerin yakınları ekonomik anlamda önemli sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu nedenle iş kazaları sonucundaki tazminat haklarının doğru bir şekilde bilinmesi gerekir. Bu yazımızda iş kazalarında maddi ve manevi tazminat konusu ayrıntılarıyla incelenecektir.

Konunun daha iyi anlaşılması açısından yaralanmalı iş kazalarında maddi ve manevi tazminat ile ölümlü iş kazalarında maddi ve manevi tazminat konuları ayrı ayrı ele alınacaktır.

YARALANMALI İŞ KAZALARINDA MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT

İş kazası geçiren işçi Türk Borçlar Kanununun 54. maddesi uyarınca; tedavi giderlerini, kazanç kaybını, çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplarını ve ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplarını tazminat olarak isteyebilir.

İş Kazası Geçiren İşçinin İsteyebileceği Tedavi Giderleri Nelerdir?

İş kazası geçiren işçinin tedavi giderlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanması gerekir. Ancak işveren Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanmayan giderlerden sorumludur. Bu nedenle işçinin işverenden tazminat olarak isteyebileceği tutar Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanmayan tedavi giderleridir.

İş Kazası Geçiren İşçinin Bakıma Muhtaç Olması Halinde Bakıcı Gideri Tazminat Olarak İstenebilir mi?

İş kazası sonucunda bakıma muhtaç olan işçi, bakıcı giderini işverenden tazminat olarak isteyebilir. İşçinin bakıma muhtaç olduğunun sağlık raporunda belirtilmiş olması gerekir. Geçici bir süreyle bakıma muhtaç olan işçilerin sağlık raporunda da ne kadarlık bir süre için bakıma muhtaç kalındığı belirtilmiş olmalıdır. Yargıtay vermiş olduğu kararlarda bakıcı giderinin brüt asgari ücret üzerinden hesaplanması gerektiğini belirtmektedir.[1]

Bakıcı gideri hesaplanabilmesi için en önemli koşul dava dilekçesinde bakıcı gideri istendiğinin açık bir şekilde belirtilmesidir. Aksi takdirde taleple bağlı kalma ilkesi uyarınca bakıcı gideri hesaplanmayacaktır.[2]

İş Kazası Nedeniyle Geçici İş Göremezliğe Uğrayan İşçi İşverenden Tazminat Talep Edebilir mi?

İş kazası geçiren işçiye Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından geçici iş göremezlik ödeneği ödeneceğinden işçi Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanmayan kazanç kaybını işverenden tazminat olarak isteyebilir. Bu nedenle hesaplanacak tazminattan Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin düşülmesi gerekir.[3]

Geçici iş göremezlik süresince işçinin iş gücü kaybı %100 olarak kabul edilir ve hesaplama buna göre yapılır.

İş Kazası Nedeniyle Kalıcı İş Gücü Kaybına Uğrayan İşçi İşverenden Tazminat Talep Edebilir mi?

İş kazası nedeniyle kalıcı iş gücü kaybına uğrayan işçi, uğramış olduğu zarar için işverenden maddi tazminat isteyebilir. Maddi bir kaybı olmasa dahi yaşayacağı efor kaybı nedeniyle işçinin tazminat istemesi mümkündür.[4]

İşçinin işverenden isteyebileceği tazminat Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanmayan zarar ile sınırlıdır. İş kazası nedeniyle meslekte kazanma gücü en az %10 azalan işçiye Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. İşçinin işverenden isteyebileceği tazminat hesaplanırken Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bağlanan sürekli iş göremezlik gelirinin ilk peşin sermaye değerinin düşülmesi gerekir.[5]

Sürekli İş Göremezlikten Doğan Maddi Tazminat Nasıl Hesaplanır?

Sürekli iş göremezlikten doğan maddi tazminat hesaplanırken; geçici iş göremezliğin bittiği tarihten hesaplama tarihine kadar geçen “işlemiş (bilinen) dönem” ve hesaplama tarihinden beklenen yaşam süresinin (PMF 1931 Tablosuna göre hesaplanır[6]) sonuna kadar sürecek “işleyecek (bilinmeyen) dönem” ayrımı yapılır. Yargıtay kararlarına göre işleyecek (bilinmeyen) dönem hesabı yapılırken her yıl bulunan tazminat miktarının %10 arttırılıp %10 iskontoya tabi tutulması gerekir.^[7]

İşçinin çalışarak gelir elde edebileceği döneme aktif dönem, çalışmadan gelir elde edeceği döneme ise pasif dönem adı verilir. Aktif dönemde hesaplama gerçek ücret üzerinden yapılırken pasif dönemde net asgari ücret (agi hariç) üzerinden yapılır.[8] Yargıtay vermiş olduğu birçok kararda aktif dönemin 60 yaşına kadar süreceğini belirtmiştir.[9] Ancak işçinin aktif olarak çalışabileceği yaşın daha fazla olduğu ispatlanabiliyorsa aktif dönemin gerçek verilere göre belirlenmesi gerekir.

Hesaplanacak Tazminatlardan Hangi Tutarlar İndirilir?

• İş kazası nedeniyle istenebilecek tazminatların temeli kusur sorumluluğuna dayanır. Bu nedenle varsa işçinin kusur oranı hesaplanacak tazminattan indirilir. Örneğin meydana gelen iş kazasında işçinin kusuru %20 olarak belirlenmişse işçi hesaplanan tazminatın %80’ini alabilir.
• Sürekli iş göremezlikten doğan maddi tazminat hesaplanırken işçinin maluliyet oranının göz önünde bulundurulması gerekir. Örneğin işçinin maluliyet oranı %60 olarak belirlenmişse işçi hesaplanan tutarın %60’ını tazminat olarak alabilir. Dolayısıyla tazminat hesaplanabilmesi için işçinin maluliyet oranının şüpheye yer bırakmayacak şekilde tespit edilmesi gerekir. Sağlık raporunda kontrol kaydı varsa tazminatın hesaplanabilmesi için kontrolün yapılmış ve maluliyet oranının kesinleşmiş olması gerekir. [10]
• Yukarıda da açıklandığı üzere işverenin işçiye karşı sorumluluğu Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanmayan zararlar kadardır. Zira Sosyal Güvenlik Kurumu yapmış olduğu giderleri kusuru oranında işverene veya üçüncü kişilere rücu edecektir. Dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan ödemeler hesaplanan tazminattan indirilir.

İş Kazasından Doğan Tazminatlarda Zamanaşımı Kaç Yıldır?

İş Kazasından doğan tazminatlarda zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ancak aynı olay için öngörülen ceza zamanaşımı süresi daha fazlaysa tazminatlar için de ceza zamanaşımı süresi uygulanır. [11]

İş Kazası Geçiren İşçi Manevi Tazminat Talep Edebilir mi?

Türk Borçlar Kanununun 56. maddesi uyarınca bedensel bütünlüğün zedelenmesi durumunda bireylerin manevi tazminat talep etme hakları bulunmaktadır. Dolayısıyla iş kazası nedeniyle manevi zarara uğrayan işçiler işverenden manevi tazminat isteyebilirler. Ayrıca ağır bedensel zarara uğrayan işçinin yakınları da manevi tazminat talep edebilir. Yargıtay vermiş olduğu kararlarda %25 oranındaki maluliyeti ağır bedensel zarar olarak kabul etmezken[12] %39 oranında maluliyeti ağır bedensel zarar olarak kabul etmiştir. [13]

ÖLÜMLÜ İŞ KAZALARINDA MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT

İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ölen işçi için Türk Borçlar Kanununun 53. maddesi uyarınca; cenaze giderleri, ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasında ya da yitirilmesinden doğan kayıplar ve ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar tazminat olarak istenebilir.

İş Kazası veya Meslek Hastalığı Nedeniyle Ölen İşçi İçin İstenebilecek Cenaze Giderleri Nelerdir?

Cenaze giderleri ölen işçinin kanuni mirasçıları tarafından istenebilir. Cenaze giderinin istenebilmesi için yapılan giderlerinin belgelenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Yapılacak giderler ölen işçinin tabi olduğu sosyal çevrenin gelenek ve göreneklerine göre değişiklik gösterebileceğinden tüm hususların hâkim ve bilirkişilerce değerlendirilmesi gerekir.

Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse İstenebilecek Tedavi Giderleri Nelerdir?

İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ölen işçinin ölmeden önceki tedavi giderleri tazminat olarak işverenden istenebilir. Söz konusu giderler Sosyal Güvenlik Kurumunun sorumluluğunda olduğundan işverenden istenebilecek tutar Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanmayan tutardır.

Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse İstenebilecek İş Göremezlik Tazminatı Nedir?

Ölüm hemen gerçekleşmemişse iş kazası veya meslek hastalığı geçiren işçinin ölüm tarihine kadarki geçici veya sürekli iş göremezliği nedeniyle uğramış olduğu kazanç kaybı maddi tazminat olarak istenebilir. Söz konusu tazminat Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanmayan zarar ile sınırlıdır. Bu nedenle Sosyal Güvenlik Kurumunca sağlanan ödenek ve gelirler hesaplanan tazminattan düşülür.[14]

İş Kazası veya Meslek Hastalığı Nedeniyle Ölen İşçinin Desteğinden Yoksun Kalanların İsteyebileceği Tazminat Nedir?

İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ölen işçinin desteğinden yoksun kalanların isteyebileceği tazminata destekten yoksun kalma tazminatı adı verilir. Söz konusu tazminatı isteyebilmek için ölenin kanuni mirasçısı olma şartı yoktur. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı ile ilgili ayrıntılı bilgi için Destekten Yoksun Kalma Tazminatı başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Maddi Tazminat Davası Açmadan Önce Sosyal Güvenlik Kurumuna Başvurma Zorunluluğu Var mıdır?

Yukarıda belirtmiş olduğumuz tazminatların istenebilmesi için öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurulmalıdır. Aksi takdirde hakim davayı esastan görüşmeyerek söz konusu eksikliğin giderilmesini isteyecektir.

İş Kazası veya Meslek Hastalığı Nedeniyle Ölen İşçi İçin Manevi Tazminat İstenebilir mi?

Türk Borçlar Kanununun 56. maddesi uyarınca hukuka aykırı bir fiil nedeniyle ölen kişinin yakınları manevi tazminat talep edebilirler. Dolayısıyla iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle yakını ölen kimseler de işverenden manevi tazminat isteyebilirler. Burada bahsedilen yasal yakınlık değil duygusal yakınlıktır. Bu nedenle ölen işçinin annesi, babası, eşi, çocukları ve kardeşi manevi tazminat davası açabileceği gibi nikahsız eş ve nişanlı gibi yakınları da dava açabilir.

KAYNAKLAR

[1] Yargıtay 17. H.D. 17.06.2019 gün, 2016/18305 E, 2019/7674 K.

[2] Yargıtay 17. H.D. 19.06.2019 gün, 2016/17833 E, 2019/7803 K.

[3] Yargıtay 21. H.D. 19.09.2019 gün, 2018/4825 E, 2019/5261 K.

[4] Yargıtay H.G.K. 6.11.2018 gün, 2018/142 E, 2018/1625 K.

[5] Yargıtay 21. H.D. 27.06.2019 gün, 2018/6854 E, 2019/4831 K.

[6] Yargıtay 21. H.D. 17.06.2019 gün, 2018/6515 E, 2019/4410 K.

[7] Yargıtay 21. H.D. 12.06.2019 gün, 2018/7257 E, 2019/4243 K.

[8] Yargıtay 21. H.D. 20.05.2019 gün, 2018/6284 E, 2019/3938 K.

[9] Yargıtay 21. H.D. 10.09.2019 gün, 2018/4223 E, 2019/4927 K.

[10] Yargıtay 21. H.D. 13.06.2019 gün, 2018/4655 E, 2019/4315 K.

[11] BAM H.D. 11.07.2019 gün, 2019/2006 E, 2019/1605 K.

[12] Yargıtay 21. H.D. 17.06.2019 gün, 2018/5037 E, 2019/4405 K.

[13] Yargıtay 21. H.D. 21.05.2019 gün, 2018/6902 E, 2019/4016 K.

[14] Yargıtay 21. H.D. 19.09.2019 gün, 2018/4825 E, 2019/5261 K.