İkale Sözleşmesi Geçerlilik Şartları

İkale Sözleşmesi Nedir?

Tarafların karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini feshetmesine ikale adı verilir. İkale sözleşmesi 4857 Sayılı İş Kanununda belirtilen fesih türlerinden biri değildir. Ancak Anayasamızda yer alan sözleşme özgürlüğü kapsamında hukuka uygun olarak yapılan bir sözleşmenin, tarafların ortak iradesine dayanan başka bir sözleşme ile sona erdirilmesi her zaman mümkündür. İkale teklifinin işçiden mi yoksa işverenden mi geldiği en önemli sorulardan biridir. Zira bu iki durumun hüküm ve sonuçları farklıdır.

İkale Teklif Eden İşçinin Hakları Nelerdir?

İşçiler tarafından düzenlenen ve “kıdem ve ihbar tazminatımı almak kaydıyla istifa ediyorum” ibaresini taşıyan dilekçelere uygulamada sıklıkla rastlanmaktadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki bu ibarenin yer aldığı dilekçeler istifa dilekçesi değil ikale teklifidir. Çünkü istifa halinde işçilerin kıdem ve ihbar hakları bulunmamaktadır. İşçilerden bu yönde bir talep gelmesi ve işverenin de bu talebi uygun bulması halinde işçi ile işveren arasında ikale kurularak iş akdi feshedilebilir.

İkale teklifinin işçiden geldiği hallerde ayrıca belirtilmese bile işçilerin hem kıdem hem de ihbar hakları vardır. Talep etmese dahi işçilere kıdem ve ihbar hakkı tanımayan ikale sözleşmeleri Yargıtay tarafından geçersiz kabul edilmektedir.[1]

İkale Teklifi İşverenden Gelmişse İşçinin Hakları Nelerdir?

İkale teklifi işverenden gelmişse kıdem ve ihbar hakkı dışında işçiye ek bir menfaat sağlanmış olması gerekir. Bu ek menfaatin ne kadar olacağı ile ilgili kesin bir görüş olmamakla birlikte en az 4 aylık ücret tutarında ek menfaat sağlanmış olması gerektiği düşünülmektedir. Yargıtay vermiş olduğu kararlarda 1,5 ve 2 aylık ücret tutarında ek menfaatin yetersiz olduğunu belirtmiştir.[2] İkale teklifinin işçiden geldiği durumlarda kanuni tazminatlara ilave ek bir menfaat sağlanması zorunluluğu bulunmamaktadır.

İşçilere kıdem tazminatı tavanını aşan tutarda ödeme yapılması halinde aşan tutar ek menfaat olarak kabul edilmelidir.

Geçerli Bir İkale Anlaşması Varsa İşe İade Davası Açılabilir mi?

İşçi ve işverenin ortak iradelerine dayanan bir ikale anlaşması varsa ve söz konusu sözleşme yazımızda belirtilen hususları taşıyorsa artık işçilerin işe iade davası açması mümkün değildir. Uygulamada ikale yapılmasının en önemli amaçlarından biri işe iade davalarının önüne geçmektir. İşe iade davası ile ilgili bilgilere “İşe İade Davası Hakkında Bilinmesi Gerekenler” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.

İkale Ne Zaman Yapılabilir?

İkale iş sözleşmesinin yürürlükte olduğu herhangi bir tarihte yapılabilir. Ancak iş akdinin feshinden sonra tarafların anlaşarak ikale sözleşmeleri düzenlendiği örneklere de rastlanabilmektedir. Yargıtay’a göre fesihten sonra düzenlenen sözleşmeler geçersizdir.[3] (Yargıtay 7. H.D. 02.03.2016 gün, 2015/40050 E, 2016/5101 K.)

İkalenin Yazılı Yapılması Zorunlu mudur?

İkalenin yazılı yapılması zorunlu değildir. İkale, tanık anlatımları da dahil olmak üzere her türlü delille ispatlanabilir.

İhtirazi Kayıt Konulan İkale Anlaşmaları Geçerli midir?

İkale “Tüm haklarım saklı kalmak üzere imzalıyorum” gibi ihtirazi kayıt konularak imzalanmışsa artık sözleşmenin tarafların ortak iradelerine dayandığı ileri sürülemez. Bu nedenle ihtirazi kayıt konulan ikaleler geçersizdir.

İkale Baskı Altında İmzalanmışsa Geçerli midir?

İkalenin tarafların ortak iradelerine dayanması gerekir. Bu nedenle işçilere baskı ile imzalatılan sözleşmeler geçersizdir. Yargıtay vermiş olduğu kararlarda işçilere manevi baskı ile imzalatılan ikale anlaşmalarının geçersiz olduğunu belirtmiştir.

İkale Geçersiz Sayılırsa Fesih Nasıl Değerlendirilir?

İkale akdi, yazımızda belirtilen hususları taşımadığı gerekçesiyle, geçersiz sayılırsa fesih işveren tarafından yapılmış sayılır. İşçi bu kapsamda işe iade davası başta olmak üzere gerekli yasal yollara başvurabilir.

İkale Teklifinin İşçiden mi Yoksa İşverenden mi Geldiği Nasıl İspat Edilir?

İkale teklifinin işçiden geldiği işverence kanıtlanmalıdır. Teklifin işçiden geldiği kanıtlanamıyorsa ikale teklifinin işverenden geldiği kabul edilir.

İkale Kapsamında Ödenen Tutarlardan Gelir Vergisi Kesilir mi?

İkale kapsamında yapılan ödemelerden gelir vergisi kesilip kesilmeyeceği uzun bir süre tartışılmış ve kanuni düzenleme olmadığından uygulama birliği sağlanamamıştır. Ancak 21.03.2018 tarihinde 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununda yapılan değişiklikle konu kanuni zemine oturtulmuştur. Ayrıca 11.06.2018 tarihinde yayınlanan 303 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile soru işaretleri giderilmiştir.

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununda yapılan değişikliğe göre; ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar ücret niteliğindedir. Ancak Kanunda kıdem tazminatı tavanına kadar olan ödemelerden (1475 Sayılı İş Kanununa göre kıdem tazminatı en yüksek Devlet memuruna Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez. Bu tutar 2018 yılı için 5.001,76 TL’dir.) gelir vergisi kesilmeyeceği belirtilmiştir.

Örnek: İş sözleşmesi ikale ile sona eren ve 10 yıllık çalışması olan bir işçiye 30000 TL kıdem tazminatı ve 40000 TL ek menfaat ödemesi yapılmıştır. Buna göre gelir vergisinden muaf olacak tutar ve vergilendirilecek tutar aşağıdaki gibidir.

• (5.001,76 X 10 = 50.017,60) 50.017,60 TL= Gelir Vergisinden Muaf Olan Tutar
• (70.000,00 – 50.017,60 = 19.982,40) 19.982,40 TL = Gelir Vergisine Tabi Olacak Tutar

Yeni Düzenleme Öncesinde Kesilen Gelir Vergisi Geri Alınabilir mi?

30.01.2019 tarihinde 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 89. madde uyarınca; 27.03.2018 tarihinden önce ikale anlaşması kapsamında ödenen tutarlardan kesilen gelir vergisi, hizmet erbabının düzeltme zamanaşımı süresi içerisinde tarha yetkili vergi dairelerine başvurmaları ve dava açmamaları, açılmış davalardan vazgeçmeleri şartıyla iade edilir. Söz konusu hükümden yararlanmak üzere vazgeçilen davalarla ilgili olarak yargılama giderleri ve vekâlet ücretine hükmedilmez. Hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunan iade talepleriyle ilgili olarak bu hüküm uygulanmaz.

İkale Kapsamında Ödenen Tutarlardan Damga Vergisi Kesilir mi?

İşçilere yapılan ve özel olarak istisna edilmeyen tüm ödemelerden damga vergisi kesileceğinden ikale kapsamında ödenen tutarın tamamı damga vergisine tabidir.

İkale Kapsamında Ödenen Tutarlardan SGK Primi Kesilir mi?

5510 Sayılı Kanuna göre kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı prime esas kazanca dahil edilmez ve bu tutarlardan SGK primi kesilmez. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununda yapılan değişiklikle birlikte ikale kapsamında kıdem tazminatı tavanına kadar olan ödemelerin tamamı kıdem tazminatı niteliğine bürünmüştür. Bu nedenle bize göre kıdem tazminatı tavanına kadar olan tutarlar prime esas kazanca dahil edilmemeli ve bu tutarlardan SGK primi kesilmemelidir. Ancak kıdem tazminatı tavanını aşan tutarlar ücret niteliğinde olduğundan prime esas kazanca dahil edilmeli ve bu tutarlardan SGK primi kesilmelidir.

KAYNAKLAR

[1] Yargıtay 7. H.D. 23.03.2016 gün, 2016/3169 E, 2016/6967 K.

[2] Yargıtay 9. H.D. 24.03.2016 gün, 2015/27608 E, 2016/7212 K., Yargıtay 7. H.D. 02.03.2016 gün, 2015/38782 E, 2016/5122 K.

[3] Yargıtay 9. H.D. 06.04.2015 gün, 2016/4430 E, 2016/8553 K.