İşçinin işverenle rekabet etmekten kaçınması rekabet yasağı olarak adlandırılır. Bu kapsamda işçinin kendi hesabına rakip bir işletme açması, başka bir rakip işletmede çalışması ve rakip işletmelerle menfaat ilişkisine girmesi rekabet yasağına konu olan hallerdir. Bu yazımızda rekabet yasağı sözleşmesi ile ilgili tüm merak edilenler ayrıntılarıyla incelenecektir.
İş Sözleşmesi Devam Ederken Rekabet Yasağı Var mıdır?
İşçinin iş sözleşmesi devam ederken rekabet etmekten kaçınması sadakat borcu içinde yer alan bir yükümlülük olup ayrıca bir sözleşme yapılmış olması gerekmez. İşçinin iş sözleşmesi devam ederken doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlar sergileyerek işverenle rekabet etmesi İş Kanununun 25. maddesi uyarınca haklı fesih sebebidir. Bu sebeple iş sözleşmesini fesheden işveren ayrıca uğramış olduğu zararı işçiden tazminat olarak talep edebilir.[1]
İş Sözleşmesi Sona Erdikten Sonra Rekabet Yasağı Var mıdır?
Sadakat borcunun gereği olan rekabet etmeme borcu iş sözleşmesinin bitimi ile birlikte sona erer. İş sözleşmesi sona erdikten sonra rekabet yasağı söz konusu olabilmesi için işçi ve işverenin rekabet yasağı sözleşmesi imzalamış olması gerekir. Rekabet yasağı iş sözleşmesiyle birlikte yapılabileceği gibi ayrı bir sözleşme olarak da yapılabilir.
Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Yazılı Yapılması Zorunlu mudur?
Türk Borçlar Kanununa göre rekabet yasağına ilişkin sözleşmenin yazılı olarak yapılması zorunludur. Dolayısıyla yazılı olarak yapılmayan sözleşmeler geçersizdir.[2]
Hangi İşçilerle Rekabet Yasağı Sözleşmesi Yapılabilir?
Bir işçiyle rekabet yasağına ilişkin sözleşme imzalanabilmesi için ilk şart işçinin fiil ehliyetine sahip olmasıdır. Sözleşmenin imzalandığı tarihte fiil ehliyetine sahip olmayan bir işçiyle yapılan rekabet yasağı sözleşmesi geçersizdir.
Rekabet yasağı yapılabilmesi için işverenin korunmaya değer haklı bir menfaati bulunmalıdır. Bu kapsamda hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse rekabet yasağına ilişkin yapılabilir. Hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyor olsa da bu bilgilerin kullanılması işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikte değilse rekabet yasağı geçersiz olur.
Yüksek mahkemeler tarafından; ilaç mümessili olarak çalışan işçiyle[3], şube müdürü ve koordinatör olarak çalışan işçiyle[4], satış sorumlusu olarak çalışan işçiyle[5] rekabet sözleşmesi imzalanabileceği ancak hemşire[6] gibi müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi sahibi olamayacak işçilerle rekabet yasağına ilişkin sözleşme imzalanamayacağı belirtilmiştir.
İşçinin Ekonomik Geleceğini Tehlikeye Düşüren Rekabet Yasağı Sözleşmeleri Geçerli midir?
Rekabet yasağı işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye girmesini önleyecek şekilde yer, zaman ve konu bakımından sınırlandırılmış olmalıdır. Aksi takdirde rekabet yasağı sözleşmesi işçinin hayatını idame ettirmesini imkânsız hale getirebileceğinden geçersiz sayılmalıdır.[7]
Rekabet Yasağına İlişkin Sözleşmelerde Süre Sınırı Ne Kadar Olmalıdır?
Türk Borçlar Kanununa göre rekabet yasağı sözleşmelerinin süresi özel durum ve koşullar saklı kalmak kaydıyla iki yılı aşamaz. Özel durum ve koşulların varlığı işveren tarafından ispatlandığı takdirde sözleşme süresinin iki yıldan fazla olması mümkündür. Yargıtay vermiş olduğu kararlarda iki yıldan uzun süreli rekabet yasağı sözleşmelerini iki yılla sınırlı olarak geçerli kabul etmektedir.[8] Rekabet yasağının geçerlilik süresi sözleşmenin sona erdiği tarihte başlar.
Rekabet Yasağına İlişkin Sözleşmeler Yer Bakımından Sınırlandırılmalı mıdır?
Türk Borçlar Kanununa göre rekabet yasağı sözleşmeleri yer bakımından sınırlandırılmış olmalıdır. Söz konusu sınırlandırma işverenin korunmakla menfaati olan bölgeyi kapsamalıdır. Rekabet yasağının tüm ülke içinde geçerli olacağını öngören bir sözleşme geçersiz kabul edilmelidir. Ancak Yargıtay’a göre yer bakımından sınırlandırılmamış olsa da işçinin aynı ilde faaliyet gösteren rakip işletmede çalışmaya başlaması rekabet yasağının ihlal edildiği anlamına gelir.[9]
Rekabet Yasağına İlişkin Sözleşmeler Konu Bakımından Sınırlandırılmalı mıdır?
İşçinin hangi faaliyetinin rekabet yasağına konu olacağı sözleşmede açıkça belirtilmiş olmalıdır. İşverenin tüm faaliyet alanını kapsayan bir rekabet yasağı işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşüreceğinden geçersiz kabul edilmelidir.
Rekabet Yasağına İlişkin Sözleşmelerde Hâkimin Müdahalesi Nedir?
Türk Borçlar Kanununa göre hâkim aşırı nitelikteki rekabet yasağını kapsam ve süre bakımından sınırlayabilir. Söz konusu müdahale için taraflardan birinin bunu talep etmiş olması zorunlu değildir. Hâkim bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirerek rekabet yasağına ilişkin sözleşmeye resen müdahale edebilir.
Rekabet Yasağına İlişkin Sözleşmeler Cezai Şart Konulabilir mi?
Rekabet yasağı sözleşmelerine cezai şart hükümleri konularak yasağa uyulmaması durumunda istenecek ceza koşulu baştan belirlenebilir. Eğer sözleşmede cezai şart hükmü yer alıyorsa rekabet yasağına aykırı davranıldığının ispatı ceza koşulunun istenmesi için yeterlidir. İşverenin ayrıca zararını ispat etmesine gerek yoktur. Ancak işverenin uğradığı zarar cezai şarttan daha fazlaysa, aşan kısmın talep edilmesi için zararın ispat edilmesi gerekir.[10] Cezai şartla ilgili ayrıntılı bilgi için Cezai Şart ve Geçerliliği başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Rekabet Yasağı Sözleşmelerinde Cezai Şart Yoksa Zarar Nasıl Tazmin Edilir?
Eğer sözleşmeye cezai şart hükmü konulmamışsa işveren uğramış olduğu zararı ispat ederek zararını işçiden tazminat olarak talep edebilir. Ancak işçi kusursuz olduğunu ispatlarsa tazminat ödemekten kurtulur.[11]
İşveren Rekabet Yasağı Kapsamında Aykırı Davranışın Sonlandırılmasını Talep Edebilir mi?
Eğer rekabet yasağına uyulmaması nedeniyle işveren zarara uğramaya devam ediyorsa hâkimden aykırı davranışın sonlandırılması talep edilebilir.
İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmesi Halinde Rekabet Yasağı Devam Eder mi?
İş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilirse rekabet yasağı sözleşmesi bundan etkilenmez. Ancak işveren haklı bir neden olmaksızın iş sözleşmesini feshederse rekabet yasağı sona erer.
İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshedilmesi Halinde Rekabet Yasağı Devam Eder mi?
İş sözleşmesi işçi tarafından ihbar sürelerine uyularak feshedilirse rekabet yasağı devam eder. Ancak işçi iş sözleşmesini İş Kanununun 24. maddesi uyarınca haklı nedenle feshederse rekabet yasağı sona erer.
Rekabet Yasağı Ne Zaman Sona Erer?
Rekabet yasağı aşağıdaki hallerde sona erer:
- Sözleşmede belirtilen sürenin dolması,
- İşçinin ölümü,
- Tarafların aralarında anlaşması,
- Yasağın devam etmesinde işverenin haklı bir menfaati kalmaması,
- İş sözleşmesinin işveren tarafından sonlandırılması,
- İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle sonlandırılması.
KAYNAKLAR
[1] Yargıtay 9. H.D. 07.02.2019 gün, 2015/33389 E, 2019/2979 K.
[2] Prof. Dr. Fevzi Demir, En Son Yargıtay Kararları Işığında İş Hukuku Uygulaması, Albi Yayınevi 11. Baskı, 2018, İzmir, s. 177.
[3] BAM Hukuk Daireleri, 26.06.2019 gün, 2018/907 E, 2019/910 K.
[4] Yargıtay 11. H.D. 06.05.2019 gün, 2018/1799 E, 2019/3444 K.
[5] Yargıtay 11. H.D. 10.04.2019 gün, 2018/1393 E, 2019/2838 K.
[6] Yargıtay 9. H.D. 13.06.2008 gün, 2007/19368 E, 2008/15558 K.
[7] Yargıtay 11. H.D. 04.02.2019 gün, 2017/3251 E, 2019/805 K.
[8] Yargıtay 11 H.D. 07.02.2019 gün, 2017/1636 E, 2019/959 K.
[9] Yargıtay 11. H.D. 22.02.2016 gün, 2015/7354 E, 2016/1838 K.
[10] Prof. Dr. Fevzi Demir, En Son Yargıtay Kararları Işığında İş Hukuku Uygulaması, Albi Yayınevi 11. Baskı, 2018, İzmir, s. 179.
[11] Prof. Dr. Sarper Süzek, İş Hukuku, Beta, Yenilenmiş 8. Baskı, İstanbul, 2012 s.369.
