İş sağlığı ve güvenliği herkes tarafından iyi bilinmelidir. Özellikle de şantiye şefleri tarafından neden mi?
Bu yazı fikrinin oluşmasına neden olan olayı anlatarak yazıma başlamak isterim…
Yılların şantiye şefi inşaat mühendisi bir tanıdığım ile sokak ortasında tesadüfen karşılaştık. Önünden geçmekte olduğum büyük yapının şantiye şefliğini yaptığını söyledi ve şantiye çayını özlemiş olduğumu düşünerek nazik bir davetle beni içeriye davet etti. Çaylar koyuldu. Sohbet başladı. Müfettişin meslek hastalığı sanırım; işyerlerinde çok fazla risk olduğunu ve bunun sağlık ve güvenlik açısından başta çalışanları için sonra da bir iş kazası olması halinde cezai olarak kendisi için problem oluşturabileceğini söyledim. Aldığım cevap ise çok çarpıcıydı: “Patrona söylüyorum. Ancak yapmıyor. Ben de çalışanım elimden ne gelir. Patron düşünsün!”
Gerçekten durum şantiye şefi arkadaşımın söylediği gibi midir? Gelin hep birlikte irdeleyelim…
Şantiye Şefi kimdir? Yapı İş Organizasyonu İçerisindeki Yeri Nedir?
Şantiye Şefleri Hakkında Yönetmelikte şantiye şefi; konusuna ve niteliğine göre yapım işlerini yapı müteahhidi adına yöneterek uygulayan, mühendis, mimar veya bunlara ilişkin teknik öğretmen veya tekniker diplomasına sahip teknik personel olarak tanımlanır.
4857 sayılı İş Kanunu’nda ise; “İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir” tarifi bulunmaktadır.
Yukarıdaki mevzuat hükümleri açısından bakıldığında; şantiye şefi, aksine bir hiyerarşik görevlendirme yapılmadı ise işveren vekili olarak değerlendirilir.
Şantiye Şeflerinin İş Kazalarında Hukuki ve Cezai Sorumluluklarına Etken Yükümlülükleri Nelerdir?
Şantiye şefi görev aldığı yapım işinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemin aldırılması yetkisine sahiptir.
Şantiye şefi, yapı müteahhidi adına, yapım işinin ruhsata ve ruhsat eki etüt ve projelere uygun olarak gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan inşaat ve iş organizasyonunu sağlamak, mevzuatın öngördüğü her türlü tedbiri almak, uygulamak ve uygulatmakla sorumludur.
Şantiye şefi, inşaat ve tesisat işlerinde yetki belgeli usta çalıştırmak ve belgelerinin bir örneğini şantiye dosyasında bulundurmak zorundadır.
Şantiye şefi, inşaat, tesisat ve yıkım işlerinde ilgili teknik düzenlemelere uygun malzeme ve işin niteliğine uygun makine ve ekipman kullanılmasını sağlar.
Şantiye Şeflerinin İş Kazalarında Hukuki ve Cezai Sorumlulukları Nasıl Değerlendirilir?
İş Kazasına İlişkin Ceza Soruşturması ve Kovuşturmasında; “Cezaların Şahsiliği” ilkesi benimsenmektedir. İş kazasına etken olan ihmallerin, yerine getirilmeyen yükümlülüklerin şahısların kusuru üzerinden değerlendirmesi yapılır. Bu doğrultuda; işveren vekili statüsünde olan şantiye şefinin olası bir iş kazasında cezai sorumluluğu söz konusu olabilecektir.
Hukuk davalarında yani maddi manevi tazminat ve rucuen tazminat davalarında ise durum farklıdır. Kaza olayında etkisi olan 3. Kişi konumundaki şahısların (işveren vekili, diğer çalışanlar vb.) doğrudan bir ihmali, kazaya neden olacak tehlikeli davranışı haricinde kazaya etken olan ihmaller, yerine getirilmeyen yükümlülükler kazazedenin işvereni konumundaki tüzel kişilik açısından değerlendirilir.
Tek istisna ise; şantiye şefinin işveren vekili sıfat ile ceza kovuşturmasında almış olduğu mahkumiyetine ilişkin kurulmuş ve kesinleşmiş hüküm… Bu durumda; ceza davasında tespit edilen maddi olgular hukuk davasını bağlayacağından hukuk mahkemesi yargılamasında şantiye şeflerinin bir miktar kusuru oluşacaktır ki bu durumda; kazaya neden olan mevcut kusuru kazalının işvereni olan tüzel kişilik kusuru içerisinde değerlendirilmelidir. Zira; 4857 sayılı İş Kanunu’nda; “İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.” denilmektedir.
Sonuç olarak; Wendell Philips’in de vurguladığı gibi “Sorumluluk İnsanı Eğitir” … Şantiye şeflerinin iş kazalarındaki hukuki ve cezai sorumlulukları da iş sağlığı ve güvenliği açısından kendilerini geliştirmelerini zorunlu kılmaktadır. Ya iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin bilgi ve farkındalık düzeylerini arttırmaları gerekecektir ya da “Bilmemek Mutluluktur” diyerek Allah saklasın bir iş kazası olması durumunda iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin bilgilerin önemini fark edeceklerdir.
Yani şantiye şefi arkadaşım; şantiye çayı çok güzel ama huzurlu olarak içersen…
Bir dip not; “Yapı Sektörü Kurtuluş Reçetesi: Sağlık ve Güvenlik Planı” yazısı fırınımda pişiyor…Uzmanlar ilişkilerde ufak sürprizler yapın diye öneriyor. Bu yazıyı; siz okuyanlar için ufak bir sürpriz olarak kabul edin lütfen…
Novak Djokoviç ve Risk Değerlendirmesi Yazısı İçin Tıklayınız>>>
