İşçi ve işveren arasında iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra düzenlenen ve taraflarca ortada ödenmemiş bir hak ve alacak bulunmadığını ortaya koyan ibranamenin geçerlilik şartları uygulamada tartışma konusudur.

 İbraname ne demektir?

Borcu doğuran işlem kanunen veya taraflarca belli bir şekle bağlı tutulmuş olsa bile borç taraflarca herhangi bir şekle bağlı olmaksızın yapacakları sözleşmeyle tamamen veya kısmen ortadan kaldırılabilir.  İşte borcu tamamen veya kısmen ortadan kaldıran hukuki işlemlere genel ifade ile ibra, sözleşmeye de ibraname denmektedir.

İbranamenin geçerlilik şartları nelerdir?

İbranamenin geçerlilik şartları 6098 sayılı Borçlar Kanunumuzun 420’nci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre bir ibra sözleşmesinin hukuken geçerli olması için sahip olması gereken nitelikler aşağıdaki gibidir:

-İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması,

-İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması,

-İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi,

-Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır.

-Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

-Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.

Kısmi ibra sözleşmeleri geçerli midir?

Borçlar Kanunu 420’nci maddeye göre iş sözleşmelerinin sona ermesinden bir ay içinde yapılan sözleşmelerin geçerli olmayacağı belirtilmiştir. Madde metninde belirttiği üzere alacağın bir kısmının ödenmesi şartına bağlı ibra sözleşmeleri (ivazlı ibra) ancak ödemenin banka kanalıyla yapılması halinde geçerli sayılmıştır. Yani iş sözleşmesi sona erdikten en az 1 ay sonra ve banka kanalı ile yapılması halinde kısmi ibra sözleşmeleri geçerli olacaktır.

İbranamenin geçerlilik şartları içinde sayılan bir ay sonra düzenlenmesi işçi alacaklarının da bir ay sonra ödenmesine haklı sebep oluşturur mu?

İbranamenin düzenlenmesi için getirilen bir aylık bekleme süresi sözleşmenin düzenlenme zamanını ilgilendiren bir husus olup ifayı (işçi alacaklarının ödenmesini) ilgilendiren bir durum değildir.

İbraname sadece işçinin ücrete ilişkin hak ve alacakları konusunda mı düzenlenebilir?

İbraname geçerlilik şartlarına haiz olmak kaydıyla;

-İşverenin cezai şart veya eğitim gideri talep ettiği durumlarda,

-İşinin verdiği zararın tazminine ilişkin uygulamalarda,

-İşçinin işverene sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde borçlu olduğu durumlarda dahi herhangi bir sınırlandırmaya tabi olmaksızın düzenlenebilir ve işçinin borçları sona erdirilebilir.

İş sözleşmesi devam ederken düzenlenen ibraname geçerli midir? 

İş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibra sözleşmeleri geçersizdir. İşçi bu dönemde tamamen işverene bağlı durumdadır ve iş ilişkisinin devamını sağlamak ya da bir kısım işçilik alacaklarına en kısa sürede kavuşabilmek için iradesi dışında ibra sözleşmesi imzalamaya yönelmesi mümkündür. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 15.10.2010 gün, E. 2008/41165, K. 2010/29240)

Tarih içermeyen ibranameler geçerli midir?

İbranamenin tarih içermemesi veya içeriğinden fesih tarihinden sonra düzenlendiğinin anlaşılamaması durumlarında ibranameye değer verilemez. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 05.11.2010 gün, E. 2008/37441, K. 2010/31943)

İbranamede yer alan ücret miktarının tamamının ödenmemesi halinde ne olur?

Miktar içeren ibra sözleşmelerinde alacağın tamamen ödenmemesi halinde yapılan ödemenin kısmi, ibra belgesinin ise makbuz hükmünde olduğu kabul edilir. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 21.10.2010 gün, E. 2008/40992, K. 2010/39124)

İbranameyi işçinin yasal haklarını saklı tuttuğuna dair ihtirazı kayıtla imzalaması halinde ne olur?

İşçinin ibra sözleşmesini ihtirazı bir kayıt ve şerh ile imzalamış olması, işçide ibra iradesinin olmadığı ve irade fesadı hallerinin bulunduğunu gösterir. Bu şekilde olan ibranameler geçersizdir.

İbranameler damga vergisine tabi midir?

İbranameler damga vergisinin konusuna girmekte ve damga vergisine tabi kağıtlar içerisinde yer almaktadırlar. Bu nedenle düzenlenen ibranameler için damga vergisi hesaplanması gerekmektedir.

İbraname düzenlenmiş olması işçinin işsizlik ödeneğine hak kazanmasına engel midir?

İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için belli başlı şartların öncelikle sağlanması ve devamında iş sözleşmesinin de Kanunda sayılan haller ile sona ermiş olması gerekmektedir. Bu çerçevede iş sözleşmesi sona erdikten sonra ibraname düzenlenmiş olması işsizlik ödeneğine hak kazanmaya engel değildir. İşsizlik ödeneği ile ilgili detaylı bilgiye İşsizlik Ödeneği Hakkında Her Şey başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.