İşçilerin işyerinde fiilen çalıştığı süreler çalışma süresini ifade eder. Genel itibariyle fiili çalışma süresi dışında yer alan süreler çalışma süresinden sayılmaz. Örneğin ara dinlenmesi esnasında işçi çalışmadığından bu süreler çalışma süresinden sayılmaz. Ancak kanun koyucu işçiyi koruma ilkesi uyarınca fiili çalışma içinde yer almayan bazı hallerin iş süresinden sayılacağını kararlaştırmıştır. Bu yazımızda 4857 Sayılı İş Kanununun 66. maddesinde yer alan çalışma süresinden sayılan haller konusu incelenmiştir.
1. Madenlerde, taş ocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler.
Yeraltı ve sualtında yapılan işlerde işçilerin yeraltı ve sualtına inmeleri ve çıkmaları için gereken süreler çalışma süresinden sayılır. Çünkü işyerlerinin yapısına göre bu iniş ve çıkışlar birkaç saat sürebilmektedir. Örneğin bir yeraltı kömür madenine inişin 1 saat sürdüğünü varsayarsak işçilerin çalışma yerlerine iniş ve çıkışları yaklaşık iki saati bulmuş olacaktır. Bu nedenle bu süreler çalışma süresinden sayılan haller arasında yer alır.
2. İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.
İşyerinde işçinin yapacağı hazırda bir iş olmadığı durumlarda işçiler kendilerine iş verilmesini bekleyebilmektedir. Sonuç olarak hazırda bir iş olmaması durumu işçinin sorumluluğunda olamayacağından bu süreler çalışma süresinden sayılan haller arasında yer alır. Burada önemli olan nokta işçinin her an iş görmeye hazır bir halde bulunmasıdır.[1]
3. İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.
İşçiler iş görmek üzere işveren tarafından işyeri dışında da görevlendirilebilmektedir. Hatta bazı durumlarda işçiler işin niteliği gereği iş sırasında yolculuk etmek durumunda kalabilmektedir. Kanun koyucu işçilerin bu durumlarda yolda geçen sürelerinin iş süresinden sayılması gerektiğini kararlaştırmıştır.
4. İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler.
İşçinin işveren tarafından işyerinden başka bir yerde çalışmak üzere gönderilmesi durumunda yolda geçen süreler de olduğu gibi gittiği yerde iş yaparak ya da iş yapmadan beklediği süreler de çalışma süresinden sayılır. Aynı zamanda işçinin işverenin evi, bürosu veya işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi durumunda da bu süreler çalışma süresinden sayılır. Zira işçi her ne kadar asıl işini yapmıyor olsa da işverenin emir ve buyruğu altığı beklemektedir.
5. Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler.
Çocuk emziren kadın işçilerin işyerlerinde (oda veya yurtlarda) ya da süt izni kapsamında işyeri dışında çocuklarına süt vermeleri için ayrılan zamanlar iş süresinden sayılır.
6. Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.
Burada dikkat edilmesi gereken ilk nokta işin niteliği gereği yapıldıkça ilerleyen bir iş olması ve yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunmasıdır. İkinci olarak işçilerin toplu olarak getirilip götürülmeleri gereken bir iş olmalıdır. Ancak iş niteliği gereği tek bir işçi ile yapılıyorsa toplu olarak getirilip götürülme şartı şüphesiz aranmayacaktır. Tüm bu şartların birlikte gerçekleşmesi durumunda yolda geçen süreler çalışma süresinden sayılır.[2]
SORU: Personel Servislerinde Geçen Süreler Çalışma Süresinden Sayılan Haller Arasında Yer Alır Mı?
İşçilerin kendi araçlarıyla, toplu taşıma araçlarını kullanarak, yürüyerek veya işin niteliği gereği olmamasına rağmen sosyal yardım amacıyla işveren tarafından sağlanan araçlarla işe geliş ve gidişlerde geçen süreler iş süresinden sayılmaz.[3]
KAYNAKLAR
[1] Yargıtay 9. H.D. 27.03.2018 gün, 2017/24410 E, 2018/6545 K.
[2] Yargıtay 22. H.D. 26.11.2015 gün, 2015/18417 E, 2015/32323 K.
[3] Yargıtay 22. H.D. 20.03.2018 gün, 2017/11756 E, 2018/7223 K.
